کشت هیدروپونیک چیست؟

کشت هیدروپونیک یکی از روش‌های نوین کشاورزی در عصر جدید محسوب می‌شود و طرفداران بسیاری دارد. در این روش کشت گلخانه‌ای، گیاه داخل فضایی پر از آب یا مواد دیگری غیر از خاک (مانند کوکوپیت، کوکوچیپس، پرلیت و …) رشد می‌کند و خاک زمینی مورد نیاز نیست. گلخانه‌هایی که از روش کشت هیدروپونیک استفاده می‌کنند، گلخانه‌های هیدروپونیک نامیده می‌شوند.

در هیدروپونیک، گیاهان در سیالی از محلول‌های غذایی رشد می‌کنند به جای آنکه در خاک قرار بگیرند، برای فراهم کردن بستری مناسب جهت رشد گیاه به صورت هیدروپونیک (HYDROPONIC) استفاده می‌شود.

در حال حاضر کشت هیدروپونیک در گلخانه ها جایگاه ویژه ای پیدا کرده است و در 31 استان کشور، گلخانه های هیدروپونیک فعال هستند. این روش، با بهره گیری از فناوری، به ارتقای کارایی تولید کمک می کند. در ادامه به برخی از مزایا و معایب کشت هیدروپونیک اشاره خواهیم کرد.

گلخانه آریانا یکی از دستاوردهای مدرن کشاورزی است که امکان پرورش گیاهان با کیفیت در تمام فصل های سال را فراهم می کند. در این روش، گیاهان به جای خاک؛ درون یک محیط آبی حاوی مواد مغذی پرورش می یابند. برخی از محصولات شناخته شده تولید شده در گلخانه آریانا شامل کاهو فرانسوی، سوئیس چارد، پونه، ریحان، جعفری هستند.

تاریخچه کشت هیدروپونیک

اولین تلاش‌های انسان برای کشت گیاهان بدون استفاده از خاک، در سال 1950 صورت گرفت. این روش که از آب به جای خاک برای رشد گیاهان استفاده می‌شد، باعث توجه بسیاری شد و به سرعت در کشورهای مختلف محبوبیت پیدا کرد و به صورت یک روش شناخته شده معروف شد. واژه “هیدروپونیک” از کلمات یونانی “هیدرو” و “پنیکس” تشکیل شده و به معنای آب و کاشت است.

مفاهیم اولیه کشت هیدروپونیک به هزاران سال پیش برمی‌گردد، به باغ‌های شناوری چینی و باغ‌های شهر بابل که به باغ‌های معلق مشهور بودند. نخستین استفاده مدرن از اصطلاح “هیدروپونیک” به یک صد سال پیش برمی‌گردد و در آن زمان توسط ویلیام فردریک گریک معرفی شد. او که در دانشگاه کالیفرنیا مشغول به کار بود، ایده پرورش گیاهان در محلول مغذی و آب به جای خاک را ترویج کرد.

به طور طبیعی، عده‌ی عمومی و هم‌چنین همکاران او در این ادعا شک داشتند. او سریعاً با پرورش انگور گوجه‌فرنگی به ارتفاع 25 فوت، با استفاده از آب و مواد غذایی، نادیده دیدن اوضاع اشتباهشان را اثبات کرد.

او تصمیم گرفت این روش رشد را هیدروپونیک نامید. نتایج تحقیقات تکان‌دهنده گیریکه با گوجه‌فرنگی، برای تحقیقات بیشتر در این زمینه باعث انگیزه شد. تحقیقات بیشتر، توسط دانشمندان دانشگاه کالیفرنیا انجام شد که فواید زیادی مربوط به کشت گیاهان بدون خاک را کشف کردند.

روش کشت هیدروپونیک گلخانه ای

در گلخانه‌های هیدروپونیک، مسئله مهمی که توجه ویژه‌ای به آن داده می‌شود، نحوه طراحی سیستم لوله‌های انتقال آب است. این امر به‌طور مستقیم بر کاهش هزینه‌های کلی و عملکرد بهتر گلخانه‌ها تأثیر می‌گذارد.

یکی از ویژگی‌های بارز گلخانه‌های هیدروپونیک این است که امکان تولید و پرورش هر نوع محصولی در هر شرایطی در آن‌ها وجود دارد. به دلیل عدم استفاده از خاک برای رشد گیاهان، نیاز به ضدعفونی کردن خاک در این نوع گلخانه‌ها وجود ندارد. 

در گلخانه‌های هیدروپونیک، آب به صورت چرخشی جریان دارد که منجر به صرفه‌جویی در مصرف آب می‌شود و در نتیجه، هزینه‌های کلی برای دارندگان گلخانه کاهش می‌یابد. به همین دلیل، گلخانه‌های هیدروپونیک برای مناطق با محدودیت منابع آبی بسیار مناسب هستند. علاوه بر این، در این نوع گلخانه‌ها، ریشه‌های گیاهان به طور مستقیم در هوا قرار دارند که منجر به بهبود عملکرد و تولید در این محیط می‌شود.

در روش کشت هیدروپونیک، گیاهان و محصولات کشاورزی در گلخانه و محیط کنترل شده رشد می‌کنند. برای رشد بهتر گیاهان، لازم است برخی شرایط محیطی مانند دما، نور و pH آب به صورت منظم و دوره‌ای کنترل شود.

گیاهانی که به روش کشت هیدروپونیک کاشته می‌شوند، در طول روز به حداقل 8 تا 10 ساعت نور نیاز دارند. علاوه بر نور، اکسیژن نیز یکی از مهم‌ترین عوامل موردنیاز برای رشد مناسب گیاهان در کشت هیدروپونیک به شمار می‌رود.

PH آب تاثیر مستقیمی بر کیفیت و رشد گیاهان در روش کشت هیدروپونیک دارد و لازم است بین 5.5 تا 6.5 تنظیم شود.  دی اکسید کربن یا CO2 از موارد مهم دیگر و تعیین‌کننده در رشد گیاهان در روش کشت هیدروپونیک به حساب می آید و نیز برای فتوسنتز گیاهان ضروری می‌باشد. روش کشت هیدروپونیک شامل تکنیک‌های گوناگونی است که براساس نوع گیاهی که تحت کشت قرار میگیرد، متفاوت می‌باشند.

نکات کاربردی کشت هیدروپونیک

با توجه به اینکه گیاهان در روش هیدروپونیک در بستر خاک پرورش داده نمی‌شوند، نباید آبیاری گیاه در حد افراط صورت بگیرد. در گذشته و بر پایه کشاورزی سنتی در خاک، اکسیژن مورد نیاز گیاهان از طریق ریشه های موجود در خاک تهیه می‌شد.

امروزه بر اساس کشت هیدروپونیک، اکسیژن گیری گیاه از طریق خاک نمی باشد و درنتیجه در بستر های هیدروپونیک بیشتر از آب اکسیژنیزه استفاده می‌شود ( با استفاده از سنگ هوا یا پمپ هوا این عمل انجام می‌گیرد) و یا گاهاً در فضای خالی بین گیاه و مخزن آب ایجاد می‌کنند.

در کشت هیدروپونیک، از بسترهای مختلف برای کشت استفاده می‌شود. باید توجه داشت که هر بحران‌اوره را نمی‌توان به‌صورت موفقیت‌آمیز برای کشت گیاهان در کیسه‌های کشت استفاده کرد. در هیدروپونیک، باید از موادی استفاده کرد که قابلیت نگهداری آب را دارند تا آبیاری گیاه به بهترین شکل انجام شود و همچنین از موادی که فشرده می‌شوند خودداری کرد.

این می‌تواند منجر به چسبندگی و به‌هم پیوستگی مواد شود و باعث قطع یا کاهش جریان آب شود. برخی از بهترین بسترهای برای کشت هیدروپونیک شامل ورمی کولیت، پرلیت، پیت ماس، فیبر نارگیل و راکول (پشم سنگ) می‌شوند.

این سوال ممکن است ایجاد شود که چگونه گیاهان مواد مغذی را جذب می‌کنند که تا این تاریخ از طریق خاک به آن‌ها منتقل می‌شد. همانطور که پیشتر ذکر شد، در روش هیدروپونیک، گیاه در بستر و محلولی از مواد قرار دارد.

بنابراین، این مواد مغذی باید از طریق همین محلول توسط گیاه جذب شوند. ساختار این محلول می‌تواند توسط گلخانه‌داران تهیه شود یا از محلول‌های آماده‌ای که در بازار موجود استفاده شود.هر گیاهی برای رشد و نمو به نور نیاز دارد، بنابراین اگر گیاهان خود را در محیطی با کمترین نور پرورش می‌دهید، باید از نور مصنوعی استفاده کنید تا نیازهای نوری آنها رفع شود.

اما هر گیاهی نیاز متفاوتی به نور دارد، بنابراین باید با نیازهای خاص گیاه خود آشنا شوید تا بتوانید میزان مناسبی از نور فراهم کنید و گیاهان بهتر رشد کنند.

محصولات قابل کشت در گلخانه هیدروپونیک

گلخانه هیدروپونیک مناسب برای کاشت صیفی‌جات از قبیل فلفل دلمه‌ای، گوجه‌فرنگی، خیار، کلم، سوئیس چارد، کاهو فرانسوی و سبزیجاتی مانند نعناع و پونه و دیگران است. البته می‌توانید همه گل‌ها، گیاهان آپارتمانی، برخی از درختان و درختچه‌ها و حتی موز، آناناس، بلوبری و غیره را در آن کشت کنید. کاهو فرانسوی یکی از گیاهان محبوب برای استفاده در خانه‌های خانگی است.

همچنین، این گیاه یکی از محبوب‌ترین گیاهان برای کشت هیدروپونیک محسوب می‌شود. رشد این گیاه بسیار سریع است و به خوبی در تمام محیط‌های کشت هیدروپونیک نظیر NFT، ایروپونیک و اب و فلو رشد می‌کند. این گیاه برای افراد تازه‌وارد در زمینه هیدروپونیک فوق‌العاده مناسب است. کاهو فرانسوی بهترین رشد را در محیط‌های با نور و دمای کم دارد.

سوئیس چارد یکی از بهترین گیاهان برای کشت هیدروپونیک است که به صورت خام یا پخته قابل مصرف است. هنگامی که گیاه رشد کامل می‌کند، می توانید همه برگ‌ها یا برخی از آنها را برداشت کنید و بقیه را برای کشت مجدد استفاده کنید. اگر شرایط کشت مناسبی را ایجاد کنید، پس از چند هفته می‌توانید محصولات بسیار زیادی را برداشت کنید.

کود مناسب کشت هیدروپونیک

کودها نقش بسیار مهمی در رشد و سلامت گیاهان ایفا می‌کنند، گیاهان در روش هیدروپونیک نیز از این امر مستثنی نیستند. کمبود مواد عضوی و معدنی در گیاهان باعث کاهش کیفیت آن‌ها می‌شود و حجم محصولات در هر دوره کاهش می‌یابد. بنابراین تهیه کود مناسب در روش کشت هیدروپونیک یکی از مهم‌ترین عوامل در تخمین کیفیت محصولات است.

کود‌های مورد استفاده در روش آبکشت معمولا به دو صورت مایع و جامد ارائه می‌شوند و کود‌های جامد قبل از مصرف باید در مقدار مناسبی آب حل شوند. بعضی از شرکت‌های تولید کننده‌ی کود، گاهی کودها را دسته‌بندی‌های مختلفی مثل کودهای گل‌دهی، کودهای رشد عمومی، کودهای میوه‌دهی و … ارائه می‌دهند.

انتخاب بهترین بستر کشت در روش هیدروپونیک

انتخاب یک بستر مناسب تاثیر مستقیمی بر رشد گیاهان و میزان تولید محصولات گلخانه‌ای دارد. یکی از نکاتی که باعث موفقیت در کشت هیدروپونیک می‌شود، انتخاب یک بستر مناسب برای رشد و پرورش گیاهان است. انتخاب یک بستر مناسب تاثیر مستقیمی بر میزان جذب مواد مغذی، تهویه ریشه، حفظ رطوبت و پیشگیری از بیماری های ریشه ای دارد.

در روش هیدروپونیک بسترهای کشت جایگزین خاک شده و باید این بسترها بتوانند اکسیژن کافی را تامین کنند. همچنین باید توانایی حفظ رطوبت و انتقال مناسب مواد مغذی به ریشه گیاهان را داشته باشد.

• کوکوپیت و کوکوچیپس:
  یکی از بهترین بسترهای کشت هیدروپونیک، کوکوپیت است که از الیاف پوست نارگیل تهیه می‌شود. یکی از ویژگی‌های کوکوپیت ظرفیت بالای نگهداری آب است که باعث کمک به گیاهان در دریافت رطوبت مورد نیاز خود میشود. همچنین ترکیب کوکوپیت با کوکو چیپس سبب تهویه مناسب ریشه‌ها، حفظ رطوبت بهینه و افزایش دوام و پایداری بستر می‌شود.
• پرلیت و ورمیکولیت:
  پرلیت که یک ماده معدنی سبک است باعث کاهش احتمال پوسیدگی و افزایش تهویه ریشه ها میشود. ترکیب پرلیت و ورمیکولیت یکی از بسترهای محبوب در کشت هیدروپونیک است که مزایایی همچون افزایش ظرفیت نگهداری آب و مواد مغذی، بهبود تهویه، ایجاد تعادل بین رطوبت و هوادهی دارد.
• راکول:
  یکی دیگر از بسترهای محبوب در کشت هیدروپونیک راکول یا پشم سنگ است که از الیاف سنگ بازالت و آهک در دمای بالا ساخته میشود.
  این بستر باعث حفظ رطوبت و رشد یکنواخت گیاهان می‌شود. راکول معمولاً در کشت محصولاتی همچون خیار، گوجه و کاهو کاربرد دارد‌‌.

انتخاب یک بستر مناسب در گلخانه‌های هیدروپونیک به عوامل متعددی مانند شرایط محیطی گلخانه، سیستم هیدروپونیک و هزینه ها بستگی دارد که تاثیر مستقیمی بر رشد گیاهان، مدیریت سیستم و بهره‌وری محصول دارند. انتخاب کردن یک بستر درست می‌تواند سبب افزایش تولید محصولات و افزایش کیفیت آنها شود.

سخن پایانی

گلخانه هیدروپونیک یک روش مدرن و نوین در صنعت کشاورزی است که امکان کاشت انواع محصولات در مناطق مختلف کشور و در فصول مختلف سال را برای شما فراهم می‌کند. از آنجایی که گیاهان مواد مغذی مورد نیاز برای رشد خود را از آب دریافت می‌کنند، به جای تلاش برای رشد هر چه بیشتر ریشه، قسمت بالایی و مفید محصول رشد کرده و نیز کیفیت بالاتری پیدا می‌کند.

راه‌اندازی اولیه گلخانه هیدروپونیک البته هزینه بالایی دارد، اما اگر شرایط مناسبی فراهم شده و محصولات به درستی مراحل کاشت و رشد را طی نمایند، برداشت محصولات با سودآوری بسیار بالایی همراه خواهد بود. کشاورزی به روش کشت هیدروپونیک تا 90 درصد مصرف آب را کاهش می‌دهد و محصولات با کیفیت بالاتر و ارزش غذایی ویژه‌ای تولید می‌کند.
امروزه کشاورزان بیشتری به استفاده از این روش نوین علاقه‌مند شده‌اند و آمارها نشان می‌دهد گلخانه آریانا از روش کشت هیدروپونیک برای تولید گیاهان و محصولات کشاورزی مانند سوئیس چارد، کاهو فرانسوی و غیره استفاده می‌کند.

شماره تماس:

09121780442 – 09126888295 –  02634990358 – 02165949117